Spreek jij je doelgroep aan met u of jij? Kies je voor Engels of Nederlands? En welke terminologie gebruik je?
Leestijd: 7 minuten
Dit artikel uit 2019 heb ik bijgewerkt in december 2024 naar aanleiding van mijn interview door het AD.
Hoe heurt het?
Veel mailings kun je personificeren. Voordat je daaraan begint, moet je al kiezen voor u of jij. Zorg dan dat er niet ‘Geachte Pieter’ staat of juist ‘Hey mevrouw Pieters’. Ook krijg ik wel eens mailings met ‘Geachte Caroline van Wijk’. Staat heel stom. Of nog erger: ‘Beste Van Wijk’.
Als je u zegt, moet je dus niet alleen de achternaam weten, maar ook de aanspreekvorm, meneer of mevrouw – en wat doe je dan met mensen die geen meneer of mevrouw genoemd willen worden? Vervolgens moet je die keuze in je inschrijfformulier opnemen.
Daar komt bij dat je het eerste tussenvoegsel als ‘van’ of ‘van der’ met een hoofdletter schrijft, behalve als er voorletters, een voornaam of een andere achternaam voor staan. Dus:
- Mevrouw Van Wijk
- Ir. Van der Wijk
- C.D. van Wijk
- Cor Willems – van Wijk
- Willem van Toeten tot Blazen
Overigens, in België krijgt een tussenvoegsel juist altijd een hoofdletter. Dus daar moet je in je bestanden ook nog rekening mee houden als je achternamen gebruikt. En nee, ‘u’ schrijf je echt niet meer met een hoofdletter, behalve natuurlijk aan het begin van een zin.
Kortom, je maakt het jezelf wel moeilijk als je ‘u’ schrijft aan je klanten. Maar als je klanten graag met ‘u’ worden aangesproken, is vousvoyeren toch de beste keus.
Werkgever/werknemer: u of jij?
In mijn doelgroep zijn verschillende bureaus die werkgevers met werknemers koppelen of medewerkers en leidinggevenden tegelijk aanspreken, bijvoorbeeld omdat ze trainingen aanbieden. Ik zie dan veel dat die bureaus de werknemer en medewerker met ‘jij’ aanspreken, en de werkgever en leidinggevende met ‘u’. Als ik íéts beledigend vind, is het dat. Als je beide doelgroepen aanspreekt, ongeacht of je dat op verschillende pagina’s of zelfs verschillende websites doet, gebruik dan voor allebei dezelfde aanspreekvorm. Dat kan u of jij zijn – dat is je eigen keus. Want met je aanspreekvorm kies je je doelgroep.
Jij, tenzij
Vind je het moeilijk om te kiezen? Dit is mijn vuistregel: gebruik altijd ‘jij’, tenzij:
- je doelgroep bestaat uit 70-plussers.
- je doelgroep werkelijk iedereen bevat, bijvoorbeeld supermarkten. Ook overheden en semi-overheden spreken hun klanten beter met u aan.
- je doelgroep zeer formeel is, zoals mensen in de financiële of juridische sector.
- je doelgroep afhankelijk is van jou of je bedrijf – u zeggen toont dan respect naar mensen die dat meestal juist niet krijgen.
- je doelgroep zichzelf heel belangrijk vindt, zoals bepaalde directies in behoudende bedrijven en organisaties.
- je doelgroep (deels) bestaat uit Vlamingen. Voor hen is tutoyeren gewoon bot.
- jij zelf liever met u wordt aangesproken.
Bepaal u of jij lekker zelf
Natuurlijk stem je je aanspreekvorm af op je doelgroep. Maar de toon die je aanslaat is een wisselwerking: met jouw toon kies je – bewust of onbewust – een doelgroep en spreek je een andere groep minder aan. Ik zeg overal jij en mensen die graag u genoemd worden komen dus minder gauw op mij af. In praktijk helemaal niet. Daarom dat ik ook verbaasd was dat de poll die het AD koppelde aan het bovengenoemde artikel uitwees dat zeventig procent van de respondenten liever met u aangesproken wordt door bedrijven. Omdat jij ook dichterbij klinkt dan u, verwacht ik dat het percentage veel lager ligt bij kleine bedrijven als die van mij en mijn klanten.
Ikea heeft een enorm brede doelgroep, maar koos toch als een van de eerste bedrijven in Nederland voor jij. Daarmee zette het bedrijf zich neer als uiterst informeel, maar ook vooroplopend en hip. Het bedrijf heeft zich ermee onderscheiden en dat pakte heel goed uit. Zo kun je bijvoorbeeld als financieel adviesbureau ervoor kiezen om je klanten te tutoyeren en daarmee je bureau te onderscheiden. Maar je kunt ook de plank compleet misslaan.
Wees consequent
Wat je ook kiest, u of jij, kies het bewust en wees consequent.
Let op, want veel plug-ins en automatiseringen zijn letterlijke vertalingen van het Engels. Check dus alle geautomatiseerde mails inclusief die met wachtwoordcontroles, beveiligingscodes, bevestigings- en bedankmails. De meeste formulieren zijn al voorgeformuleerd met een vertaling uit het Engels. Niet overal gebeurt dat consequent, zelfs Google Translate blijkt vaak niet te kunnen kiezen, dus je moet ze hoe dan ook allemaal controleren. Of maak het jezelf gemakkelijk en communiceer alleen nog in het Engels.
Spreek verder binnen je bedrijf af dat je je doelgroep consequent aanspreekt met u of jij en houd je daaraan. Zodat je niet, zoals bijvoorbeeld de NS, een brief aan ‘mevrouw van Wijk’ stuurt met een aanhef als ‘Geachte mevrouw van Wijk’ op briefpapier waarop heel jolig staat ‘Waar ga jij vandaag naartoe?’
Dezelfde soort fouten maken KPN, Albert Heijn en andere grote bedrijven – hun doelgroep is zo breed dat ze niet kunnen kiezen tussen u of jij. Superonpersoonlijk. Hierdoor heeft de boodschap vaak geen of zelfs een negatief effect. De overheid en financiële instellingen spreken mij vooralsnog overal met ‘u’ aan.
Persoonlijke communicatie
Je kunt medewerker van Ikea zijn en dan tegenover een mevrouw van boven de negentig staan. Op dat moment is het geen enkel probleem als je van mens tot mens tegenover deze specifieke klant ervoor kiest om u te zeggen. Omgekeerd spreekt mijn accountantsbureau al zijn klanten aan met u, maar in persoonlijke gesprekken, live, telefoon, mail of app, zeggen ze jij tegen mij. Met andere woorden: in een-op-eencontact is een afwijking van de bedrijfsaanspreekvorm prima.
Wie bepaalt dan de aanspreekvorm? Altijd de (potentiële) klant. Dat is ook een vorm van beleefdheid.
Tegen bijvoorbeeld monteurs die bij mij thuis komen stel ik mij vaak voor met mijn voornaam. Bij de koffie zeg ik al gauw ‘zeg maar jij’. Het is niet vreemd dat deze mensen – goed opgevoed als ze zijn – dat af en toe vergeten en u en jij door elkaar halen. Dat is niet onpersoonlijk, dat is onwennig.
Ik vind het wel stuntelig als een medewerker van een groot bedrijf die keuze niet maakt. Ζoals in onderstaande chat met een medewerker (na een vervreemdende chat met de robot):
Jij of ik?
Veel bloggers raken in de war met jij of ik. Ze verplaatsen zich zó goed in de schoenen van hun doelgroep, dat ze de ik-vorm gebruiken. Maar omdat ze daarna weer advies geven, switchen ze weer naar de jij-vorm. Dat is verwarrend, zelfs als de lezer niet doorheeft wat er gebeurt. Wees consequent en gebruik altijd jij of u voor je doelgroep en ik voor jezelf.
Google kan ook al niet kiezen – dit is dus geen vertalingsprobleem, maar een identificatieprobleem:
In dit geval zijn internetgebruikers gewend aan de ik-vorm: veel pagina’s met je persoonlijke gegevens van je pensioenopbouw, je energieverbruik of zelfs je overheidsgegevens heten MijnPensioen, MijnVerbruik of MijnOverheid. Prima. Kies er dan voor om op die hele pagina de ik-vorm te gebruiken. Ik schrijf het nog een keer: wees consequent. Ja ook jij, Google!
Check – dubble check
Een checklist:
- Je website inclusief alle verborgen teksten – schrijf jezelf desnoods overal voor in. Vergeet ook de voetnoten van zowel je webpagina’s als je mailings niet.
- Je social media en alle geplande berichten, inclusief de bedrijfsprofielen. Persoonlijke profielen op social media zijn persoonlijk. Die hoeven zich per definitie niet aan de bedrijfsafspraken te houden.
- Check vervolgens je facturen, briefpapier en papieren mailings.
- Heb je nog meer hardcopy communicatie, zoals folders, kaarten, boeken, relatiegeschenken of quick reference cards? Je hoeft ze niet meteen weg te gooien, maar borg wel dat je nieuwe drukken aanpast aan je bedrijfsbrede keus.
Andere media over u en jij
Op 10 december 2024 heeft het AD een interview met mij (en anderen) door Eefje Oomen daarover geplaatst. Dat heb ik weer gedeeld op LinkedIn met de nodige reacties. Nu.nl wijdde er al eerder een artikel aan en de Quest heeft een aardige test met overigens vragen die suggestief naar de uitslag toewerken, maar dat maakt niet uit. Het informatiefst van het artikel van Nu.nl zijn de reacties, want daar gaat het om: hoe wil men aangesproken worden?
Geen idee? Geen zin?
Heb je geen idee wat een goede keus is voor jouw bedrijf? Heb je geen zin om dat allemaal uit te zoeken? Dan laat je dat toch lekker uitzoeken!
