Wat kun jij leren van een voormalig laaggeletterde over het schrijven van een boek? Meer dan je denkt.
Koos was laaggeletterd, leerde rond zijn veertigste pas echt lezen en schrijven, schreef zijn levenservaringen op in een boek en verkocht inmiddels 1.324 exemplaren van Koos, van laaggeletterde tot schrijver.
Leestijd 7 minuten.
Verhaal als drive
Koos wilde geen boek schrijven, hij wilde zijn verhaal delen. Het verhaal van zijn jeugd als kwajongen leest als, inderdaad, een jongensboek. Na jaren worstelen met zijn laaggeletterdheid, de bureaucratie en zijn schaamte durft hij eindelijk zijn verhaal te vertellen. Nu wil hij het met iedereen delen; het gutst uit zijn porieën.
Als je geen verhaal hebt dat je móét delen, heb je geen materiaal en kun je beter geen boek schrijven. En een verhaal bevat ten minste een probleem, een keerpunt en een resultaat, zei Arie al. Koos weet dat van nature.
Daarbij is Koos’ onderwerp erg actueel. Hoe actueler je onderwerp, hoe groter de kans op succes van je boek. Meer over inspelen op actualiteit leerde ik van Vaker in de Media (VIDM) – schrijf je hier gratis in en volg de tips.
Doelgroep
Koos heeft een duidelijke doelgroep. Aangezien laaggeletterden niet graag lezen, geen blog en zeker geen heel boek, wil hij met zijn verhaal vooral mensen bereiken in de omgeving van laaggeletterden, die met hun hulp de laaggeletterdheid in stand houden.
Daarnaast wil hij mensen informeren dat laaggeletterdheid echt een groot probleem is in Nederland: 2,5 miljoen mensen in dit land hebben grote moeite met lezen en schrijven – van wie twee derde, net als Koos, met Nederlands als moedertaal. En dat aantal groeit.
Koos begrijpt dat de groep die zijn onderwerp vormt, laaggeletterden, geen doelgroep van zijn boek kan zijn. Als je bijvoorbeeld over opvoeding schrijft, zijn kinderen ook geen handige doelgroep van je boek. En wat als je trainingen aan professionals geeft? De deelnemers van je trainingen hebben misschien een behoefte, maar vaak niet een budget of beslissingsbevoegdheid. Kies de doelgroep van je boek dus met zorg en richt je verhaal vervolgens aan hen.
Doel van je boek
Koos’ doel is het informeren van zijn doelgroep en ja, voor een voormalig laaggeletterde is het heel bijzonder om een zelfgeschreven boek in je handen te houden. Hoewel succesvol, zal Koos niet rijk worden van zijn boek. Zakelijke boeken zijn vaak zelfs een forse kostenpost. Maar een zakelijk boek kan wel bijdragen aan een professioneel imago, een relatiegeschenk vormen dat tegelijk je kennis etaleert of je bureau als thought leader neerzet.
Het begin
Koos begon met bloggen en hij schreef eerst de verhalen op die hij al duizend keer verteld had: de kwajongensstreken uit zijn jeugd. Later volgden de verhalen die hij als ambassadeur van de stichting Lezen en Schrijven al honderd keer voor klassen, gemeentes en bedrijven had verteld. Bij de samenstelling van het boek kozen we voor een chronologische volgorde en pas op het allerlaatst kozen we het verhaal van de proloog – een mooie raamvertelling waarin Koos zich met een verhaal uit zijn jeugd opgeeft voor het ambassadeurschap: Voorbij de schaamte.
Beginnende schrijvers kunnen uren naar een groot, leeg scherm te staren omdat ze denken dat ze eerst die ene briljante beginzin moeten schrijven. Onzin. Begin gewoon. Begin bijvoorbeeld met het verhaal dat je als trainer al honderd keer verteld hebt, of dat je potentiële klanten vertelt als ze informatie vragen, of dat je op een netwerkborrel vertelt. Als je eenmaal begonnen bent is dat scherm ook niet zo leeg meer.
Van blog naar boek
Wil je net als Koos een boek van je blog maken? Dat is meer dan ‘een nietje erdoor’. Je boek moet een rode draad hebben, niet elk blogartikel past erin (schrappen doet altijd pijn) en soms moet je er tekst aan toevoegen om het verhaal onderdeel te maken van de rode draad. Ook is tekst online niet per se geschikt voor een boek of andersom. Een schrijfcoach, liefst één die jouw doelgroep kent, kan je daarbij helpen.
Interessant schrijven
Koos schrijft beeldend omdat hij ‘gewoon opschrijft wat hij ziet.’ Met name zijn kwajongensverhalen lenen zich daar goed voor. Een abstract onderwerp als organisatie-ontwikkeling lijkt moeilijker beeldend te beschrijven. Totdat je inzoomt en één cruciaal moment beschrijft waarin je die ene medewerker weet te inspireren, die leidinggevende tot inzicht komt of je de boardroom weet te overtuigen. Dat is een concrete scène, die zich echt heeft afgespeeld in een echte omgeving. Daarmee kun je alle zintuigen aanspreken in je verhaal en dat is precies wat je lezer overtuigt. Lardeer je inhoudelijke verhaal met dergelijke voorbeelden of hang je theoretische verhandeling helemaal op aan zo’n verhaal en je boek leest als een trein.
Doorzetten
Weinig mensen hebben zoveel doorzettingsvermogen als Koos. Het volwassenenonderwijs is bijzonder versnipperd, Koos kampte met schaamte, duivels in zijn hoofd en fysieke problemen, maar hij zette door. Ook bleef hij bloggen, nu al minstens zeven jaar.
Wil je een boek schrijven, dan heb je doorzettingsvermogen nodig. Je ondervindt tegenslag, soms zelfs tegenwerking en je maakt zelf fouten. Jouw boek komt er alleen als je doorzet. Dus ook als die grote opdracht eindelijk doorkomt, ook als je beste klant jouw dubbele inzet vraagt en ook als het even niet uitkomt. Soms zit er een harde deadline aan, soms kun je die eindeloos voor je uitschuiven. Maak een planning, behandel een boek als een project en maak het niet ondergeschikt aan betaalde opdrachten. Kies een harde deadline, bijvoorbeeld een jubileum, de dag van … (voor Koos was het de week van de laaggeletterdheid). Kondig het aan op social media en op je eigen website. En zie je het even niet meer zitten, lees dan het boek van Koos voor de broodnodige inspiratie.
Schrijfproces van blog naar boek
Juist omdat zoveel mensen de ambitie hebben om een boek te schrijven, al dan niet zakelijk, zijn relatief veel mensen best geïnteresseerd in dat schrijfproces, je writersblock (al ben ik ervan overtuigd dat dat niet bestaat) en je inspiratie. Informeer je doelgroep over jouw schrijfproces op een apart blog, op social media of beide. Enerzijds maak je ze lekker en bind je alvast lezers aan je en anderzijds is het voor jou een stok achter de deur. Met dit in je achterhoofd is het zinvol te overwegen om voor een boek een aparte website te maken of ten minste een aparte pagina op je bedrijfswebsite.
Print on demand
Om Koos zoveel mogelijk vrijheid te geven heb ik voor hem geen uitgever maar een printer gezocht. Bestelmijnboek.nl van Esther Kraaijenbrink is print on demand en méér. Print on demand geef je de vrijheid om tegen relatief lage kosten en zonder voorraad je boek te verspreiden. Je krijgt uitgebreid advies, Esther levert veel aanvullende diensten zoals redactie, opmaak en vormgeving, en het boek is te bestellen via haar website en bol.com. Ik heb verschillende klanten die hun boek bij Esther hebben laten printen.
Voorbereiding
Toen ik een omslag in elkaar had geflanst en op Facebook vroeg welke omslag het meest aansprak, reageerde Paul Roos, een vriend van me, privé. Dat mijn ontwerpen echt niet konden, dat hij wist hoe lang Koos en ik al bezig waren met dat boek en dat hij de omslag dan wel zou ontwerpen.
Suzanne Liem Photography heeft prachtige foto’s gemaakt, maar die bleken niet precies te passen in het ontwerp van de omslag. Ik heb daardoor geleerd dat je eerst een omslag laat ontwerpen, en dan pas foto’s laat maken.
Paul kende toevallig ook een uitgever die affiniteit heeft met laaggeletterdheid. Het verhaal van Koos sprak Kitty Bakker van B4Books aan, niet in de laatste plaats door Koos zelf.
Met het door Paul ontworpen omslag en het netwerk en de promotie-ideeën van Kitty heeft Koos’ boek op prominente plaatsen gelegen bij Bruna, andere grote ketens en vele kleine boekhandels. Dat hadden Koos en ik samen nooit voor elkaar gekregen. Het loont dus om een professioneel omslag te laten ontwerpen en een uitgever te zoeken met een netwerk voor jouw type boek.
Uitgever
Wil je een uitgever, zoek er dan een die boeken uitgeeft waar jouw boek goed tussen past. Meestal willen uitgevers wel meedenken met de definitieve vorm en inhoud van je boek, maar dat verschilt per uitgever en per genre.
Verkopen van je boek
Dan is dat boek er, je opent de eerste doos, je houdt het in je hand en je ruikt eraan. Zeker je eerste boek geeft een enorme kick. Maar hoe verkoop je het?
Koos heeft een enorm netwerk als ambassadeur laaggeletterdheid, met name bij bibliotheken en gemeenten, en bovendien het talent om zijn verhaal te verkopen. Elke keer dat hij een lezing geeft, koopt het publiek boeken. Dat ligt nu bijna twee jaar stil dankzij corona, maar Koos is wel regelmatig te vinden in de media (kranten, radio en lokale tv) en dat levert elke keer weer een verkoopboost op. Ten slotte begon Koos als blogger en hij blogt nog steeds. Met al die inspanningen heeft Koos het eerste halfjaar (voor corona nog) een kleine duizend exemplaren verkocht, inmiddels (december 2021) 1.324.
Boeken verkopen is hard werken en een uitgever kan dit onmogelijk zonder jou als schrijver. Als bureau kun je lezingen en trainingen geven waar je je boek verkoopt, het als relatiegeschenk geven, de media opzoeken en digitaal reclame maken.
E-boek
Het lijkt zo gemakkelijk: je eigen tekst even omzetten in een pdf’je en je hebt een e-boek. Maar na dit artikel moet het je duidelijk zijn dat de vorm van je boek vooral moet aansluiten op het doel dat je ermee hebt en dat professionals in boekenland wel degelijk iets bijdragen vanuit hun eigen vakgebied. Ik heb het nog niet eens gehad over tik- en taalfouten, maar je kunt raden dat ik vind dat een goede redacteur onmisbaar is in dit proces. Een in elkaar geflanst e-boek, of erger nog, een uitgeprint e-boek op de kleurenprinter thuis (eerlijk, ik heb ze gezien) doen serieus afbreuk aan het imago van de afzender.
Wanneer kies je voor een e-boek? Het moet comfortabel elektronisch leesbaar zijn op elk apparaat van je doelgroep: dus meestal ook op hun telefoon. Meer nog dan op papier is de vormgeving belangrijk: kies zorgvuldig je lettertypes, bladindeling (lastig als het responsive moet zijn) en beeldmateriaal. Nu je toch digitaal bent kun je video’s en links invoegen. Online moet de tekst wel veel puntiger, korter en met meer ‘wit’. Een e-boek voelt ook minder als cadeau maar is gemakkelijker te vermenigvuldigen. Als je er geld voor vraagt, moet je het kopiëren ervan beveiligen. Ten slotte moet een e-boek wel werkelijk iets toevoegen aan je blog.
Juridisch
Een ISBN-nummer is niet verplicht, aanmelden bij Centraal Boekhuis ook niet (maar het helpt allebei wel in de verkoop). Verdiep je in elk geval even in de vaste boekenprijs. Charlotte’s Law weet daar alles van.
Hoe staat het met jouw boek?
Wil jij een boek schrijven, ben je daarmee bezig of is je manuscript al af? Zoek je iemand om mee te denken, je te laten coachen of je tekst te redigeren?
